Maniërisme & Revolutie

Foto: Ramy Raoof

Vrij Nederland schreef op 09 februari 2011: (…) Wie wordt hét gezicht van de Egyptische revolutie? De 30-jarige Wael Ghonim maakt goede kans. Ghonim werd twee weken geleden gearresteerd door de Egyptische geheime dienst en vastgehouden op een geheime plek. Eergisteren kwam hij vrij. Op het Tahrir-plein sprak hij gisteren kort een uitzinnige menigte toe.’

Niets is aangenamer dan de frisse wind die waait tijdens een revolutie of op de eerste dagen er na. Het kan de verfrissende wind zijn van een revolutie op politiek, maatschappelijk, filosofisch, cultureel of kunstzinnig vlak.

De revolutionerende energie heeft na een incubatieperiode via de krater van een maatschappelijke steenpuist zich een weg gebaand naar een vernieuwend landschap.

Wetenschap
De wetenschappelijke revolutie met er in het Renaissance-humanisme vanaf de 16e eeuw, de industriële revolutie in de 18e en 19e eeuw, de seksuele revolutie van de 20ste eeuw zijn er enkele voorbeelden van. Maar ook binnen de geneeskunst, de natuurkunde en de beeldende kunst hebben belangrijke revoluties plaatsgehad. De geschiedenis laat ons ook zien hoe de verworvenheden van deze revoluties gebruikt en vervolgens misbruikt werden door de nazaten van de mannen van het eerste uur die er later hun eigen voordeel mee wilden behalen.

De wetenschap heeft zich zo dogmatisch ontwikkeld dat liefde en passie niet bestaat omdat er geen wetenschappelijk bewijs voor te leveren is. Wat niet zichtbaar of meetbaar is schijnt niet te bestaan. De wetenschap is zoals we inmiddels weten wel op meerdere terreinen onwetenschappelijk werkzaam.

Als gevolg van een soort neo-industriële revolutie is een schaars gevraagd aardappelmesje van Friedr. Herder uit Solingen in een gewone winkel niet meer te krijgen. Waar ietsje minder vraag naar is verdwijnt onmiddellijk uit de schappen, het survival of the fittest van het aardappelmesje dus. In plaats van Friedr. Herder uit Solingen komt een aardappelmesje met een blikken lemmet met donkerbruin polyetheen heft uit Taiwan er voor in de plaats.

En wat de seksuele revolutie betreft is het inmiddels bijna verplicht om als heteroseksueel het homoseksueel zijn dag en nacht te veinzen, en met roze veren in de kont jaarlijks het Amsterdamse jarretelleserend grachtengordeltje op te sieren. Alle respect overigens voor de homoseksuele medemens, maar zelf pas ik als een uit de kluiten gewassen man niet zo goed meer in een wat kort uitgevallen tutu. Een vroegere biseksuele vrouwelijke partner wierp me eens toe: dat jij nog hetero bent, wat ouderwets zèg. Grappig zo’n opmerking, maar dan in de zin van confabulerend kolderiek.

Binnen de geneeskunst was Sigmund Freud een echte revolutionair, een voorloper dus. Maar DSM-IV, het diagnostisch handboek in de psychiatrie van onze tijd perst oorspronkelijke kennis tot hapklare maar oneetbare hondenbrokken. Herman Kief, een Boeddhistisch georiënteerde psychiater, betitelde DSM-IV eens terecht als een gesloten waansysteem.

Karel Appel verliet vervroegd de Rijksakademie van Beeldende Kunsten in Amsterdam, welk instituut zichzelf al eeuwen gedrogeerd had met een stoffig cultureel maniërisme van 19e-eeuws classicisme. Appel bestormde met de Cobra-beweging Nederland en de wereld, en schreeuwde met bentgenoten schilderkunstig een schitterend nieuw tijdperk bij elkaar. Ruimte te over om het leven te leven zoals het geleefd zou moeten worden, fris, zichzelf steeds vernieuwend en eendachtig de evolutie zoals Darwin ons ooit voorhield.

Het is alsof er andere wetten gelden tijdens of na een oorlog of revolutie, er meer mogelijk is, er van bloembollen een culinaire pie gemaakt kan worden, de rits kan worden uitgevonden, Facebook als revolutionair wapen kan worden gebruikt, en onbekenden met elkaar tijdelijk vriendschap sluiten voor het leven op Tahrir Square in Kaïro.

Halleluja en Allah is groot, totdat de nieuwe beweging zoals elke beweging ingekapseld wordt door de gevestigde orde, geïnstitutionaliseerd wordt door de wet van de traagheid en de verfrissende schreeuw van de Cobra verwordt tot een Jip en Janneke-maniërisme of tot een serie van Gogh-reproducties bij Hema of V&D. Zodra een bepaalde kleur haarspoeling of jeanslengte bij Hema-caissières is doorgedrongen weet elke trendy Hyver of Facebooker dat je 2 revoluties achterloopt. De meute loopt ver voor in het achterblijven. De Portugese dichter Fernando Pessoa zei al: ‘Het is het alleen-zijn van degene die te ver is voorgeraakt op zijn reisgenoten.’ Roy Sorenson, filosoof van de absentie en de paradox had het niet beter kunnen zeggen.

Rembrandt, de grote vernieuwer uit de 17e eeuw, wordt als naam gebruikt voor een sullige bioscoopketen, een groothandel in medische instrumenten of voor de naam van een kleurrijk snoepje. Picasso wordt de naam van een auto, er aan verbonden door een automerk waarvan de beleidsbepalers en PR-officers normaliter te stom zijn om voor de poppen te dansen en die niet verder komen dan vooruitgang zo lang mogelijk tegen te houden, behalve dan als het enige duiten oplevert. De mensen die nu de naam van Rembrandt of Picasso gebruiken zijn van dezelfde energetische families als degenen die beide schilders cultureel naar het leven stonden in Amsterdam in de 17e eeuw en in Spanje en Frankrijk in de 20ste eeuw. Met een beetje geluk heten in de komende eeuw bepaalde ontsluitende internetprogramma’s van de Amerikaanse overheid, zogeheten elektronische trouble shouters, doodleuk Assange, en in het Islamitisch-Joods-christelijke Egypte heten multiculturele condooms in de toekomst, voor zover deze dan nog bestaan, gewoon Go-Ghonim. Menige Provo of Kabouter uit de jaren zeventig is nu hoofd klantenservice bij T-Mobile of vastgeroeste officier van justitie om wekelijks rechterlijke dwalingen voor te bereiden.

Voorlopers en achterblijvers Ik herinner me dat mijn kinderen van menig familielid geen vuurrode of hardgroene kinderkleertjes cadeau konden krijgen, want dat was ooit not done. Nu is het een verplichting om kleine kinderen met relatief felle Jip en Janneke-kleding te behangen, het fel cyclaam en turkoois stroomt als kleding inmiddels uit alle McDonalds- en Ikea-ballenbakken. De achterlopers van toen lopen nu ook weer voor in het achterlopen.

Het is alsof nieuwe kennis, die evolutionair altijd van tijdelijke aard is, door prostatige belanghebbenden wil worden gemummificeerd en maniëristisch gestandaardiseerd om vervolgens ingezet te worden om nieuwe inzichten en transformationele processen tegen te houden. Op die manier staan we over zes jaar weer op het Tahrir plein of moeten een nieuwe WikiLeaks laten ontstaan omdat de denkbeelden van Wael Ghonim en Julian Assange door klakkeloos kopiëren maniëristisch zijn geworden, en … dus onbruikbaar.

Om met astroloog Th.J.J. Ram te spreken, het sterrenbeeld Ram (en de vuurtekens) zijn de aanjagers, de initiatiefnemers voor bijvoorbeeld vernieuwing. Zoals Boris Jeltsin in 1991 als een echte Ram bovenop een tank klom tijdens de revolutie binnen de voormalige Sovjet-Unie en met zijn speech het leger aan zijn zijde kreeg.

Het initiatiefrijke sterrenbeeld Ram waarbij ik mij een frisse ochtend voorstel wordt opgevolgd door het sterrenbeeld Stier. Stier (en de andere aardetekens) strijken de plooien in de rok van de Hema-caissières volledig glad, de institutionalisering heeft een aanvang genomen, de transformatie wordt ingekapseld. Het wordt dan ineens verplicht gesteld om als parlementariër zonder stropdas en in hemdsmouwen de Tweede Kamer te betreden. Met alle respect voor de schitterende kwaliteiten van de vasthoudende Stier en andere aardetekens, maar de vertrutting heeft al een aanvang genomen. Het is inmiddels namiddag op een van de 7 dagen van de schepping en al bijna tijd voor het avondmaal dat volgens de berekeningen van de gevestigde orde altijd rond 6 uur genuttigd moet worden. Behalve dan in Frankrijk, want daar kan weer een zware bekeuring worden verkregen als een avondmaaltijd voor 10 uur ’s avonds wordt verorberd.

Franse sprinkhanen
De tijd van omwentelingen en transformaties is het leukst, skaten op de A4 op een autoloze zondag, maar dan wel niet elke week. De tenten opslaan op Tahrir Square, op de Parijse Champs-Élysées of op de Ramblas in Barcelona, ontdekken dat de aarde in tegenstelling tot Galileo niet rond maar aan de polen toch een beetje plat is, dat geflambeerde Franse sprinkhanen en Toscaanse dauwwormen nog lekkerder zijn dan Hollandse kikkerbillen, vooral op dinsdag, dat de stroom van het leven nooit ingedamd kan worden, dat de leven gevende zon ook bij Oost-Europese volkeren in het oosten opkomt, dat vernieuwing in de zin van verbetering en verandering de caleidoscopische smaakmaker van leven is en gelukkig niet van institutioneel maniërisme.

De wereld moet een avontuurlijk paradijs zijn geweest toen de maniëristisch opererende structuurpolitie aan machthebbende dogmatici nog niet de dienst uitmaakten, toen een houten druppel nog geluid maakte en je met één hand nog makkelijk kon handenklappen.

Het is tijd voor een nieuwe revolutie van de geest.