Belmondo Discotheque: Het mekka in het Spaanse Jerez de la Frontera van Salsa, Bachata, Zouk en Kizomba

Miguel Caballero, de auteur, Margarita Fernández Pérez. Foto: Destinations, The Art of Vision

Ondanks dat de economische crisis in Spanje in 2008 toesloeg, of misschien wel daardoor, bloeit het Spaanse salsa-leven, de dans, zeker in Andalusië, als geen ander. In de fraaie autonome regio Andalusië en meer specifiek in het historisch zeer aantrekkelijke Jerez de la Frontera, het episch centrum in de wereld van de vermaarde sherry-cultuur en bakermat van de Flamenco, heeft de salsa zich definitief een plaats veroverd, cultureel én sociaal.

Rond 2008 toen de salsadans Nederland al tot in de kleinste gehuchten had veroverd, bleek, zeker Zuid-Spanje, nog een volledig witte plek op de salsa-wereldkaart te zijn. In contacten die ik vanuit Nederland legde met salsero´s in Malaga, toch een grote stad (> 500.000) en omgeven door toeristische satellieten als Torremolinos, je moet er maar van houden, bleek de salsadans buiten een enkele huiskamer niet te bestaan.

In 2014 toen ik me definitief vestigde in het historische Jerez de la Frontera, bleek de salsa zijn intrede te hebben gedaan, echter schoorvoetend. Naast een enkele, overigens sympathieke salsadansschool, bleek zegge en schrijven één mij destijds bekende salsa dansgelegenheid, een klein theatertje, te fungeren, en dan met een frequentie van slechts één avond in de week, en met een handvol dansers die duidelijk meer kennis hadden van bachata dan van salsa, gebruikmakend van een enkel gedateerd Cubaans pasje.

Salsa L.A.- of N.Y.-style was vrijwel onbekend, laat staan Mambo on 2. De boys keken zich de ogen uit als ik danste, en het merendeel der jongedames verschool zich achter een van de marmeren pilaren of anderszins als ik me opmaakte om met een van hen salsa te willen dansen. De enkeling die mij destijds toestond met haar te dansen liet na een dans mij weten door ademtekort aan een zuurstofcilinder te moeten, een reactie die vrouwen in Nederland ook wel eens hadden als ik hen het hele salsa-alfabet toonde.

De voortgang van de economische crisis liet sporen na. Zelfs in de lommerrijke hoofdstraat calle Santo Domingo nabij het centrum waar het hoekpand is gelegen waarin ik een appartement bewoon, moeten (winkel)panden frequent hun deuren sluiten. De bordjes met Se Vende (te koop) of Se Alquila (te huur) verschijnen met regelmaat. Een chique wijnwinkel gelijk aan de overkant van de straat kon het geen acht maanden volhouden en moest met flessen en al opdoeken.

Rafaël en Pablo van de kapsalon daarentegen, die maandelijks gratis (!) de haarlijn rondom mijn oren weer scherp aansturen, blijken het hoofd wel boven water te kunnen houden. Als blijk van vriendschap en waardering reik ik rond Kerst steeds een regalo (geschenk) aan. De haren laten knippen is namelijk een esthetische halszaak voor de Spaanse man. Zoals ook het exquise broodje aftrek vindt van de kersverse bakker annex lunchroom die deel uitmaakt van een chique keten en die sinds kort met uitnodigende geuren welhaast onder mijn raam zich gevestigd heeft. Ook tandartsklinieken doen het goed, en (ontbijt)bars natuurlijk, want crisis of niet er zal en moet buitenshuis ontbeten worden.

Door de economische crisis groeide weldra het aantal aan gelegenheden waar salsadans op de vloer gelegd kon worden. Cultuur wordt vaak, meestal, aangestuurd door de wereld van het geld: culturele processen als gevolg van economische processen. Het kubisme ontwikkelde zich in Parijs en niet 100 km verderop op een afgelegen zandvlakte, het MOMA (Museum of Modern Art) verrees in New York en niet in Virginia Beach VA, en de Jan van Eyck Academie in het Maastricht van Sphinx, Mosa en ENCI kan niet los worden gezien van de (economische) reconstructie en herinrichting van in de oorlog verwoeste katholieke kerkgebouwen.

Salsa in Spanje, specifiek in Andalusië (van Malaga via Sevilla tot en met Cádiz en Jerez de la Frontera) werd een sociale noodzaak als gevolg van de economische crisis. Honderden en duizenden boys en girls, wel en niet gestudeerd, van arme en rijke komaf, maar veelal zonder werk of zwaar onderbetaald, liepen emotioneel met de ziel onder de arm.

Dans geeft verkoeling van de geest door het lichaam te ontspannen door inspanning.

Naast reguliere dansscholen die een normaal cursustarief vragen, speelden enige slimme eigenaren van horecabedrijven daar op in. Enkele betere salsadansers die zich tot dansleraar ontwikkelden werden plaatselijk door tropical bars aangetrokken om wekelijks ‘gratis’ dansles en animaties te geven. De deal was (en is) als volgt.

De eigenaar van een (Latin-)etablissement huurt een dansleraar, betaalt hem een x-bedrag per week of per maand. De toegang tot de gelegenheid is gratis, alsook de dansles van om en nabij een uur waarbij wekelijks diverse dansfiguren worden aangeleerd en gepraktiseerd. De zaak stroomt vol, ook met niet-dansers, de gelegenheidscursisten betalen geen cursusgeld maar besteden wel uitgaven aan een drankje. Het mes snijdt aan drie kanten: de eigenaar toucheert het meeste, de dansleraar is verzekerd van een maandinkomen, en de meeste cursus behoeftige boys en girls krijgen gratis les. Naast de cursussen om niet, de gratis gelegenheidscursussen, floreren verschillende grotere en kleinere dansscholen zoals het zeer sympathieke Bembé Dance Club om de cursist van dienst te zijn die meer specifiek kennis wil nemen van salsa, bachata, zouk of kizomba.

De stress en het sociaal ongemak als gevolg van de Spaanse economische crisis die vooral onder jongeren een schrikbarend hoog werkeloosheidspercentage kent, vindt, althans voor veel jeugdigen, een tegenwicht door het kunnen deelnemen aan de salsadans. Ook zogeheten animaciones (letterlijk animaties) na afloop van de les dragen daar aan bij, die nog het beste te vergelijken zijn met op Zumba-fitness geïnspireerde collectieve oefeningen waarbij energetisch het onderste uit de kan wordt gehaald.

Sinds 2015 is de dansvloer van Belmondo Discotheque in Guadalcacín, Jerez de la Frontera, een van mijn externe huiskamers. Het bleek voor mij (danstechnisch) een verademing te zijn na het (Flamenco-)theatertje: professionele aansturing, de betere dj´s, en volop aantrekkelijk vrouwvolk om mee te dansen die zich gaandeweg al buiten geijkte Cubaanse danspasjes durfden te begeven. Ook het aantal mannen, menigmaal afkomstig uit andere delen van Andalusië, die blijk gaven een beduidend hoger of excellent niveau te hebben verworven, steeg met de maand. En bovenal, een hartelijk management, de oprichters Alicia Caballero Fernández en Miguel Ángel Caballero Fernández, en hun dienende ouders Margareta Fernández Pérez en Miguel Caballero, waarbij ik snel aansluiting vond.

Belmondo Discotheque incorporeert zo´n beetje het hele salsa-gebeuren van Jerez de la Frontera tot aan de hoofdstad Cádiz van de gelijknamige provincie van waaruit het noorden van Afrika lonkt. Bij toerbeurt wordt vrijwel elke week een andere dansleraar, vaak van een dansschool, uitgenodigd om een miniworkshop en een serie animaciones te leiden en voor te staan. De entree was tot voor kort 3 euro (nu 4 euro), inclusief een drankje (!): eenvoudige drankjes of duurdere copas, vergelijkbaar met een chique cocktail, maar dan voor de liefhebber van sterke drank in een uiterst royaal ballonglas én met royale inhoud.

Redelijk snel na mijn ‘intrede’ in Belmondo Discotheque gaf ik op de lege dansvloer op een serene zondagochtend in 2016 een workshop, een collectieve regressie naar vorige levens met een snuifje hypnose, waarbij de deelnemers, danslustigen uit de vrijdagnachten, op zoek gingen in het reïncarnatieve verleden naar de oorsprong van hun passie voor dans.

Na afloop werd ik door de Belmondo-familie uitgenodigd aan te zitten aan een lange tafel met vrolijke gezichten en met Spaanse gerechten waar ik geen nee tegen kon zeggen.

Naast deelnemer aan het dansen ben ik ook toeschouwer. Het medium in mij, de paranormale waarnemer, is buiten mijn praktijk wel vaak maar niet altijd incognito of slapende. Zowel de minicursus als de animaciones vervullen, zo moet ik constateren, ontegenzeggelijk een onbewust therapeutische functie. Hier op de dansvloer wordt de Spaanse economische crisis tot staan gebracht, in ieder geval tijdens de vrijdagnachten die tot in de kleine uurtjes duren. Ik vermoed dat de sociale functie en therapeutische werking tijdens de nachten van Belmondo Discotheque onbedoeld zijn. Dat neemt niet weg dat deze functies er wel aan kunnen worden toegeschreven.

Op korte termijn, na de zomer, hoop ik mijn videoproject ‘Bailar con un médium’, een videofilm, te kunnen laten opnemen, in Belmondo, zo mogelijk weer op een serene zondagmorgen. Naast ikzelf als salsadanser zijn de hoofdrolspelers drie, vier, heel misschien vijf jongedames zo tussen 20 en 30, mijn leeftijd zal ik maar zeggen, waarmee ik om beurten dans. Professionele cameramannen maken een compilatie van de figuren die ik met meiden van verschillend dansniveau maak, en van het verslag van hun energetische bevindingen tijdens een uiterst snelle choreografie.

Ik sluit mijn Belmondo Discotheque-bericht af met:

Dans geeft verkoeling van de geest door het lichaam te ontspannen door inspanning.